شبکه‌های اجتماعی (فیس بوک، واتس آپ، وایبر، لاین، تانگو، شبکه‌های موبایلی و …)، فضایی آنلاین هستند که بر ساخت و بازتاب روابط اجتماعی میان انسانها تمرکز می‌کنند. هدف شبکه‌های اجتماعی کمک به بهبود و تسهیل روابط، همکاری و تعامل بین افراد، سازمان‌ها و مؤسسات در موضوعات گوناگون از قبیل: تجارت، پزشکی، مباحث آموزشی، …. و در راستای تحول مثبت در زندگی انسان ها می‌باشد. امکانات ویژ‌ه ایی نظیر خبرخوان، بازی‌های آنلاین، تماشای فیلم، ارتباط با سایر رسانه‌ها، ارتباط با دستگاه‌های قابل حمل نظیر موبایل و تبلت و نظایر این‌ها ،کاربران این شبکه‌ها را از مراجعه به سایت های متعدد باز داشته و احتیاجات و نیازمندی‌های اطلاعاتی، ارتباطی و تفریحی مختلف ایشان را پوشش می‌دهند، نتیجه آن که به دلیل جذابیت‌ها، امکانات و قابلیت‌های این اپلیکشن ها، گرایش به شبکه‌های اجتماعی رشدی روزافزون داشته است. شبکه‌های اجتماعی مجازی در ایران به علت کمرنگ بودن کارکردهای اقتصادی و تجاری آن، فضایی بیشتر با رنگ و بوی فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است.
آثار ملموس شبکه های اجتماعی:
۱ـ مردم برای شناخت دیگران و یا معرفی خودشان اطلاعات عمومی یا خصوصی خود را در قالب‌های مختلف اعم از عکس، ویدئو، واژه‌ها، دست‌نوشته و ….. با افرد یا گروه های خاصی به نمایش و اشتراک می گذارند. ادامه این روند روابط رودرروی افراد را کمرنگ کرده و به انزوای اجتماعی آنها منجر می شود.
۲ـ با قرار گرفتن افراد در شبکه‌های اجتماعی مجازی، مرزها و محدودیت‌های مکانی از بین می رود و افراد به سرعت از کوچک‌ترین رویدادها مطلع می‌شوند. همچنین فضایی برای نقد و تحلیل صحیح و یا ناصحیح اخبار به طور آزادانه فراهم می‌شود. به عبارت دیگر شبکه‌های اجتماعی حوزه اطلاع‌رسانی را نیز دگرگون کرده است.
۳ـ شبکه‌های اجتماعی تغییرات بنیادین در سبک زندگی و فرهنگ جوامع مختلف ایجاد می‌کنند.
۴ـ وابستگی به شبکه‌های اجتماعی ازدواج اینترنتی، طلاق، از هم پاشیدگی خانواده، بلوغ زودرس و اختلالات جسمانی را در کشورهای مختلف جهان از جمله امریکا و انگلیس و ایران به شکل قابل ملاحظه‌ای افزایش داده است.
۵ـ شبکه‌های اجتماعی مجازی این توان را دارند که کاربران خود را در زمان و مکان معینی در جهان غیرمجازی، به منظور تحقق اهداف خاصی گرد آورند.
۶ـ فضای مجازی و امکان برقراری ارتباطات همزمان و بی‌شمار، منشأ ظهور فرهنگ‌های آنی و به دنبال آن ظهور هویت‌های خلق‌الساعه شده است، که در بازه زمانی محدودی شکل می‌گیرند و با ظهور هویت‌های جدید به سرعت از بین می روند.
۷ـ افراد در شبکه‌های اجتماعی می‌توانند هویتی کاملاً دلخواه داشته باشند و بر پایه همان هویت دلخواه، ارتباط مجازی خود را با دیگران گسترش دهند. چالش حریم خصوصی از مهم‌ترین مباحثی است که همواره درباره شبکه‌های اجتماعی مطرح می باشند. شبکه‌های اجتماعی با آسیب‌های گسترده ای در حوزه‌هایی از قبیل حریم خصوصی، کپی رایت، اعتیاد مجازی، سوء استفاده از کودکان، دزدی اطلاعات و هویت و مواردی این چنینی مواجه است.
شبکه‌های اجتماعی با اینکه عمر خیلی زیادی ندارند، اما در زندگی روزمره افراد نقش بسیار پررنگی دارند و بسیاری از کاربران، روزانه حداقل یک بار به صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی که عضو هستند سر می‌زنند. این شبکه‌ها به عنوان ره آورد کشورهای غربی، تنها صادر کننده یک تکنولوژی نمی‌باشند، بلکه به همراه خود یک فرهنگ، تفکر و سبک زندگی را نیز به همراه دارد. فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی پدیده‌ای است که نمی‌شود از آن دوری جست، اما با توجه به نبود ساز وکار قانونی جدی در داخل کشور، باید این خطر را با مطالعه هوشمندانه و تبدیل آن به ابزاری جهت ارتقا و حفظ سلامت اجتماعی کشور استفاده نمود.
تدوین : مجتبی یعقوبی